آنقدر در مورد استراتژی نوشتهاند که تقریباً نمیشود چیز جدیدی در مورد آن گفت. در عوض میتوان آنچه موجود است را نوعی دیگر نگاه کرد. در این یادداشت کوچک که به درخواست یکی از دوستان نوشته شده، به طور بسیار خلاصه به بازگو کردن یکی از نگاههای عملگرایانه پرداخته شده است.
استراتژی (یا راهبرد) از آن مفاهیمیست که مدیران به همراه بسیاری از چیزهای دیگر از نظامیان وام گرفتهاند. در ارتش، استراتژی به راهکاری برای نیل به یک هدف، آن هم در شرایط عدم قطعیت اطلاق میشود. اما در مدیریت این مفهوم کمی نرمتر، دقیقتر و گستردهتر شده است. هنری مینتبرگ با نگاه چند منظوره، تعریف خوبی از استراتژی ارائه داده که از قرار زیر است:
استراتژی به مثابه برنامه
استراتژی گاهی یک برنامه است که توسط مدیر، راهبر یا دستور دهنده تصویب میشود و حاوی مراحل اجراییست. کار این برنامه اساساً آن است که ما را از «نقطه الف» به «نقطهی ب» برساند. یعنی در این حالت اهداف از پیش تعیینشدهای وجود دارند، منابع موجود (و محدود) هم بررسی میشود و تلاش میکند سیستم را با صرف منابع در دست، به اهداف مورد نظر برساند.
استراتژی به مثابه الگو
گاهی گذشته همان آینده است البته با ظاهری متفاوت. در نظامهای مدیریتی زمانهایی پیش میآیند که آنچه در گذشته بارها و بارها اتفاق افتاده، الگویی پدید آورده است که میتواند در آینده نیز تکرار شود. در اینجا استراتژی به معنی آن است که سیستم الگوهای گذشته را کشف کند و به عنوان مدلی برای آینده در نظر بگیرد.
استراتژی به مثابه جایگاه
گاهی استراتژی، به معنی قرارگیری در یک جایگاه است. جایگاهی که در یک مدل مدیریتی یا مدل مفهومی به تصویر کشیده میشود و موقعیت سیستم را نسبت به سیستمها یا بازیگران دیگر مشخص میکند. بررسی و شناسایی وضعیت دیگرانی که بر سیستم تأثیرگذار هستند، رسیدن به زمین بازی مقایسه (یا همان مدل مفهومی) و سپس جانمایی وضعیت موجود یا مطلوب سیستم میتواند به عنوان استراتژی جانمایی شناخته شود.
استراتژی به مثابه راهکار پیشیگرفتن
برای پیشیگرفتن از دیگران در یک یا چند امر که میتوانند رقبای فرد یا سازمان باشند، استراتژی گاهی حربه، حقه یا مانوریست که به کار برده میشود تا موقعیت به نفع سیستم برگردد.
استراتژی به مثابه چشمانداز
استراتژی گاهی میتواند تعریف یا بازتعریف چرایی سازمان باشد. در این حالت نگاه سازمان اینگونه تعریف میشود که بیانگر ایدئولوژی، نگرش و آیدهآلهای سازمان است.